ՊԱՏՎԱՍՏՈՒՄՆԵՐ

Ի՞նչ ակնկալել պատվաստվելուց հետո

Հաճախ հանդիպող կողմնակի երևույթներ

COVID-19-ի դեմ պատվաստվելը կօգնի պաշտպանվել այդ վիրուսից: Պատվաստումից հետո հնարավոր են կողմնակի երևույթներ, որոնք օրգանիզմի պաշտպանություն ձևավորելու նորմալ նշաններ են: Այդ կողմնակի ազդեցությունները կարող են խոչընդոտել մարդու առօրյա գործունեությունը, սակայն մի քանի օրից անցնում են: Լինում են դեպքեր, երբ պատվաստումից հետո մարդկանց մոտ կողմնակի ազդեցություններ չեն նկատվում¹:

Հաճախ հանդիպող կողմնակի երևույթներ են՝
• Ցավ, կարմրություն, և/կամ այտուցվածություն ներարկման տեղում
• Հոգնածություն, թուլություն, գլխացավ, մկանացավ, դող, բարձր ջերմություն և/կամ սրտխառնոց¹:

Ինչպես բոլոր դեղամիջոցները, այնպես էլ պատվաստանյութերը, կարող են կողմնակի ազդեցություններ ունենալ: Դրանց մեծ մասը մեղմ են ու կարճատև, ընդ որում, դրսևորվում են ոչ բոլորի մոտ: COVID-19-ի դեմ ոչ բոլոր պատվաստանյութերն են միմյանց նման: Սովորաբար, բոլոր պատվաստանյութերի դեպքում էլ նկատվող կողմնակի ազդեցությունները նույնն են, տևում են մեկ կամ երկու օր²:

Պատվաստված ձեռքի կողմում կարող է առաջանալ թևատակի կամ պարանոցի ավշային հանգույցների մեծացում: Եթե երևույթը տևում է 10 օրից ավելի, հարկավոր է դիմել բժշկի:

Պատվաստվելուց հետո հարկավոր է 15-30 րոպե մնալ հսկողության տակ` հետևելու պատվաստանյութի նկատմամբ օրգանիզմի արձագանքին և հավաստիանալու, որ չի լինի ծանր կողմնակի ազդեցություն: Կողմնակի ծանր երևույթները հազվադեպ են հանդիպում, կարող են արտահայտվել սուր ալերգիկ ռեակցիաների տեսքով՝ դժվարացած շնչառությամբ, խզզոցով, մաշկի քորով, ուշաթափությամբ, փսխումով: Այդ երևույթների դեպքում անհապաղ պետք է դիմել բժշկի³:

Ծանր և հազվադեպ հանդիպող կողմնակի երևույթները կարող են արտահայտվել հետևյալ կերպ՝

Անաֆիլաքսիա (անաֆիլակտիկ շոկ), որը դրսևորվում է առավել հաճախ պատվաստումից հետո առաջին րոպեների (ժամվա) ընթացքում և ուղեկցվում հետևյալ ախտանշաններով`
•   հանկարծակի սուր սկիզբ
•   զարկերակային ճնշման հանկարծակի անկում (60/20)
•   թելանման պուլս
•   գիտակցության մթագնում
•   դեմքի մաշկի կարմրություն
•   արտահայտված բրոնխոսպազմ
•   դժվարացած, աղմկոտ շնչառություն
•   արտահայտված ցանավորում՝ եղնջացան, քոր, կարմրություն
•   լեզվի, շրթունքների այտուցվածություն
•   Կվինկեի այտուց որն ուղեկցվում է`
• պրոգրեսիվ դժվարացող շնչառությամբ
• խեղդվելու զգացումով
• աղմկոտ շնչառությամբ

Թրոմբոզի/ թրոմբոէմբոլիա՝ կորոնավիրուսային հիվանդության (COVID-19) դեմ պատվաստումից հետո նկարագրվել են թրոմբոցիտոպենիայի հետ զուգակցված թրոմբոզների եզակի դեպքեր, որոնք սովորաբար ատիպիկ ունեն տեղակայում, օրինակ, ուղեղի երակային ծոցերում կամ ներքին օրգանների երակներում՝ զուգակցված ծանր թրոմբոցիտոպենիայով*:

Պատվաստումից հետո 4-28 օրվա ընթացքում հետևյալ ախտանիշների առկայության դեպքում հարկավոր է անհապաղ դիմել բժշկի՝

• տևական և անտանելի գլխացավ,
• տեսողական խանգարումներ՝ աղոտ տեսողություն կամ կրկնատեսություն,
• հևոց կամ ցավ կրծքավանդակում,
• որովայնի ցավ (ենթադրվող դռներակի թրոմբոզ)
• վերջույթների այտուց, կարմրություն, գունատություն (ենթադրվող խորանիստ երակների թրոմբոզ կամ վերջույթների սուր իշեմիա,
• մաշկի անսովոր կապտուկ և/կամ կետային արյունահոսություն,
• մաշկի վրա փոքր մանուշակագույն, կարմիր կամ շագանակագույն բծեր

Ընդհանուր առմամբ, մարդիկ համարվում են պատվաստված`

AstraZeneca-ի, Sputnik V-ի, Sinovac (Coronavac) կամ Sinopharm պատվաստանյութերի դեպքում` 2-անգամյա ժամանակացույցով պատվաստման երկրորդ դեղաչափը ստանալուց 2 շաբաթ անց, կամ
Johnson &Johnson-ի Janssen-ի 1-անգամյա ժամանակացույցով պատվաստանյութի ներարկումից 2 շաբաթ անց⁵:

Մինչև ամբողջական պատվաստվելը, հարկավոր է կիրառել բոլոր միջոցները՝ Ձեզ և մյուսներին պաշտպանելու համար: Իսկ ամբողջական պատվաստվելուց հետո հարկավոր է հետևել պատկան մարմինների ցուցումներին:

Պատվաստման վկայական

Պատվաստումից հետո քաղաքացուն տրվում է պատվաստման սերտիֆիկատ՝ արտածված էլեկտրոնային առողջապահության «ԱՐՄԵԴ» համակարգից: Հայաստանում պատվաստված քաղաքացիների տվյալները մուտքագրվում են էլեկտրոնային առողջապահության «ԱՐՄԵԴ» համակարգ, իսկ Armed E-Health (Google Play/App Store) բջջային հավելվածի միջոցով հնարավոր է ստանալ պատվաստման մասին տեղեկատվություն ու QR-կոդը⁶:

* Լայնածավալ պատվաստման սկզբում՝ 2021թ․ գարնանը, եղել են հաղորդումներ AstraZeneca և Janssen պատվաստանյութերի ներարկման արդյունքում թրոմբերի առաջացմամբ և անսովոր արյունահոսությամբ ուղեկցվող ծայրահեղ հազվադեպ հանդիպող վիճակի մասին: Դրանք ներկայումս մանրակրկիտ ուսումնասիրվում են, սակայն վիճակից բխող ռիսկի գործոնները դեռ պարզ չեն: COVID-19-ի հետևանքով ի հայտ եկած բարդությունների առաջացման ու մահացության բարձր ռիսկերը հաշվի առնելով` Դեղորայքի և առողջապահական արտադրանքի կարգավորման գործակալությունը (ԴԱԿԳ-ն), Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը և Եվրոպական դեղամիջոցների գործակալությունը եկել են այն եզրահանգմանը, որ նախընտրելի է պատվաստվել:

Հղումների ցանկ`

¹Possible Side Effects After Getting a COVID-19 Vaccine | CDC. (n.d.). Retrieved July 16, 2021

² What to expect after your COVID-19 vaccination - GOV.UK. (n.d.). Retrieved July 16, 2021

³ What to do before, during and after getting vaccinated for COVID-19 | UNICEF South Asia. (n.d.). Retrieved July 16, 2021